Veteranen

VETERANEN

In artikel 1 onder c. van de Veteranenwet 2012 staat de definitie van “veteraan”: “de militair, de gewezen militair, of de gewezen dienstplichtige, van de Nederlandse krijgsmacht, dan wel van het Koninklijk Nederlandsch Indisch Leger, alsmede degene die behoorde tot het vaarplichtig koopvaardijpersoneel, die het Koninkrijk der Nederlanden heeft gediend onder oorlogsomstandigheden dan wel heeft deelgenomen aan een missie ter handhaving of bevordering van de internationale rechtsorde voor zover deze missie bij regeling van Onze Minister is aangewezen”.

Aan de totstandkoming van de Veteranenwet 2012 en het daarop berustende Veteranenbesluit 2014 is een lange weg voorafgegaan. Op een van de informatieborden langs het Veteranenwandelpad staat het volgende over het Veteranenbeleid.

“Sinds de Tweede Wereldoorlog zijn er in de Nederlandse samenleving grote groepen veteranen. In de eerste decennia na 1945 kregen zij echter nauwelijks aandacht en was er geen veteranenbeleid. Er was steun voor militairen met fysieke verwondingen en er was enige ondersteuning voor uit Nederlands-Indië terugkerende militairen. Van nazorg voor veteranen met psychische klachten was echter nauwelijks sprake en publieke uitingen van waardering deden zich zelden voor.
In de jaren tachtig van de vorige eeuw stelden de Indiëveteranen het gebrek aan waardering en nazorg voor veteranen nadrukkelijk aan de kaak. Hun jarenlange emancipatiestrijd leidde uiteindelijk in 1990 tot de eerste Nederlandse veteranennota. Sindsdien zijn het uitdragen en stimuleren van waardering voor veteranen – onder meer op de in 2005 ingestelde Nederlandse Veteranendag – en het verbeteren van de nazorg aan veteranen met gezondheidsklachten de hoekstenen van het Nederlandse veteranenbeleid.”

In het Veteranenbeleid Factsheet van het Veteraneninstituut wordt over het veteranenbeleid het volgende gezegd.

In deze eerste veteranennota, getiteld “Zorg voor veteranen in samenhang” werden twee centrale beleidsdoelstellingen aangegeven:

• Het uitdragen en vergroten van maatschappelijke erkenning voor veteranen, en
• het minimaliseren van de negatieve (gezondheids)gevolgen van de oorlogs- of uitzendervaringen.

Het huidige veteranenbeleid is gebaseerd op de Veteranenwet (2012) en het Veteranenbesluit (2014). De oorspronkelijke doelstellingen van het beleid staan daarbij nog altijd overeind. Het Veteraneninstituut  (Vi) voert het veteranenbeleid uit. Het Vi onderhoudt ook contact met veteranenorganisaties, hulpverleningsinstellingen en maatschappelijke organisaties. Iedere twee jaar brengt het Ministerie van Defensie een Veteranennota uit, waarin de ontwikkelingen rond het veteranenbeleid worden weergegeven. In 2014 is het Veteranenloket in het leven geroepen om zorg en ondersteuning te bieden aan veteranen, ook na afloop van hun diensttijd.

Diverse partijen zijn betrokken bij het formuleren en uitvoeren van het veteranenbeleid. Samen dragen zij bij aan het vergroten van de maatschappelijke erkenning en waardering en aan het verstrekken van nazorg aan veteranen. De belangrijkste partijen zijn:

• het Ministerie van Defensie die het beleid vaststelt en financiert en diverse beleidsinitiatieven uitvoert;
• de Stichting het Veteraneninstituut (Vi) die namens het ministerie een groot deel van het veteranenbeleid uitvoert;
• het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen (LZV) dat op het gebied van veteranenzorg een spilfunctie vervult;
• de Stichting Veteranen Platform die als koepelorganisatie van ruim veertig veteranenorganisaties en vakbonden de belangen van de veteranen behartigt;
• de Stichting Nederlandse Veteranendag (NLVD) die jaarlijks de Nederlandse Veteranendag organiseert en maatschappelijke waardering voor veteranen stimuleert.

Het Ministerie van Defensie, de NLVD en het Vi streven er naar – samen met veteranenorganisaties – om de bekendheid met oorlogs- en uitzendervaringen in de samenleving en de maatschappelijke erkenning en waardering voor veteranen te vergroten. Dit doen ze onder meer door:

• het (helpen) organiseren van de Nederlandse Veteranendag die sinds 2005 jaarlijks op de laatste zaterdag van juni plaatsvindt;
• de organisatie van veteranendagen (krijgsmachtdelen) en het aanbieden van reüniefaciliteiten;
• het ondersteunen van de organisatie van lokale en regionale veteranendagen;
• het toekennen van onderscheidingen, waaronder het Draaginsigne Veteranen;
• het verstrekken van de veteranenpas en de uitgave van de veteranenperiodiek Checkpoint;
• het uitvoeren en stimuleren van onderzoek;
• het verstrekken van informatie en het uitdragen van kennis, onder meer aan de media en scholieren.

Op enig moment kunnen veteranen aanpassingsproblemen of negatieve gezondheidsgevolgen ervaren van hun militaire oorlogs- of uitzendervaringen. Sommigen van hen hebben klachten van psychische of psychosociale aard. Vooral veteranen met ernstige en/of langdurige verwerkingsproblemen of andere gezondheidsklachten zijn gebaat bij professionele hulp. Veteranen in werkelijke dienst kunnen dan terugvallen op de zorgvoorzieningen die Defensie biedt. De kern van het zorgsysteem voor de postactieve veteranen bestaat uit:

• Het Veteranenloket van het Vi waarbinnen diverse organisaties samenwerken. Dit loket is hét eerste aanspreekpunt voor veteranen, hun relaties en andere direct betrokkenen, zoals verwijzers en behandelaars. Men kan het Veteranenloket raadplegen voor informatie en dienstverlening. Het loket is de toegang tot en doorgeleiding naar begeleiding, psychische hulp en materiële hulp voor veteranen.
• Het Landelijk Zorgsysteem voor Veteranen (LZV). Het LZV is een samenwerkingsverband van negen civiele en drie militaire zorginstellingen. De dienstverlening varieert van geestelijke verzorging, maatschappelijk werk, laagdrempelige ondersteuning tot meer gespecialiseerde hulpverlening.
• Het Algemeen Burgerlijk Pensioenfonds dat namens Defensie voorziet in materiële dienstverlening aan oorlogs- en dienstslachtoffers, zoals uitkeringen, invaliditeitspensioenen en verstrekkingen.

De Raad voor civiel-militaire Zorg en Onderzoek (RZO) bewaakt sinds 2007 de kwaliteit van de veteranenzorg. Daarnaast stimuleert zij de samenwerking tussen de zorgpartners en geeft zij advies over wetenschappelijk onderzoek naar uitzendgerelateerde aandoeningen.

Het Veteranen Registratie Systeem (VRS) van het Ministerie van Defensie – waarin alle veteranen zijn opgenomen – zorgt er voor dat veteranen altijd kunnen worden benaderd voor bijvoorbeeld voorlichting of onderzoek.

Anno 2020 kent Nederland 107.250 veteranen. Hieronder staat een overzicht, dat ook te vinden is op de website van het Veteraneninstituut.